Âm nhạc tài tử thường được gọi là “đờn ca tài tử” là sản phẩm tinh thần được sinh ra vào cuối thế kỷ XIX, trên nền tảng âm nhạc cung đình Huế được lưu dân mang theo “trong hành trang” mở cõi. Lúc đầu chỉ là những bài bản của nhạc lễ đưa sang như: Xàng xê, Ngũ đối thượng, Ngũ đối hạ, Long đăng, Long ngâm, Vạn giá và Tiểu khúc… Đến thế kỷ XIX, phong trào đờn ca tài tử phát triển khắp Nam bộ, trong đó một số nhóm nhạc nổi tiếng như: Bạc Liêu, Vĩnh Long, Sa Đéc, Vĩnh Kim và Cái Thia (Mỹ Tho), Cần Đước Long An, Sài Gòn... các nhóm này đã liên kết thành hai khối: tài tử Miền Tây và tài tử Miền Đông với người đứng đầu là ông Nguyễn Quang Đại tức Ba Đợi ở Cần Đước và ông Trần Quang Quờn tức ký Quờn ở Vĩnh Long. Cả hai khối đều có những cố gắng lớn trong việc soạn, sáng tác mới bài bản, giảng dạy và truyền bá âm nhạc tài tử theo cách riêng của mình.

Cho đến nay, số lượng bài bản tài tử đã rất phong phú và đa dạng. Nhạc mục tài tử ngoài số bản của nhạc lễ trước kia đưa sang còn có rất nhiều bài bản được cải soạn theo phong cách tài tử từ một số bản nhạc cổ truyền của Huế hoặc từ các bài lý của dân ca Nam và Trung bộ, hoặc là các sáng tác mới của các tài tử bậc thầy... Tuy nhiên, khi hệ thống lại người ta chỉ nói đến 20 bài bản tổ còn gọi là nhị thập huyền tổ ban được cho là của ông Ba Đợi tức Nguyễn Quang Đại ở Long An đúc kết (khoảng năm 1880). Gồm những bài: 6 Bắc = Bắc: Lưu thủy trường, Phú lục chấn, Bình bán chấn, Cổ bản trường, Xuân tình chấn, Tây thi trường,Tiểu khúc; 7 Bài = Hạ : Xàng xê, Ngũ đối thượng, Ngũ đối hạ, Long đăng, Long ngâm, Vạn giá; 3 Nam = Nam (7 bài Bắc lớn, 7 bài Cò, 7 bài Lễ, 7 bài Nhạc): Nam xuân, Nam ai, Đảo ngũ cung; 4 Oán = Oán: Tứ đại oán, Phụng hoàng, Giang Nam, Phụng Cầu. Khi chơi 20 bản tổ cũng như chơi những bản đờn tài tử khác, người chơi được phép ngẫu hứng sáng tạo để sáng tác ngay khi trình diễn những giai điệu mới mẻ trên cơ sở nhịp, câu, lớp, điệu, hơi đã được bởi lòng bản (những âm cơ bản của âm giai và tiết tấu của mỗi câu nhạc có số khuôn nhịp cố định).

Dàn nhạc hòa tấu nhạc tài tử truyền thống thường có các nhạc cụ: đờn kìm, đờn tranh, đờn tỳ bà, đờn sến, đờn đoản, đờn tam, đờn cò, đờn bầu và ống tiêu. Khoảng nửa cuối thế kỷ XX có thêm hai nhạc cụ phương Tây là Guita và Violon tham gia vào dàn nhạc tài tử. Để hai nhạc cụ này tương thích với đàn nhạc tài tử, người ta đã cải biến bằng cách khoét phím đàn guita lõm xuống gọi là guita phím lõm và thay đổi cách lên dây đàn violon của cả hai cây đờn. Trên cơ sở bản nhạc tài tử, người ta viết lời ca để các ca sỹ hát. Lời ca đã nhanh chóng trở thành công cụ đắc lực phát huy giá trị và chức năng giáo dục của đờn ca tài tử với công chúng.

Ngày nay, nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ không chỉ được người dân khắp miền Nam yêu mến mà còn là một loại hình văn hóa nghệ thuật được quần chúng, hay ngành văn hóa từ cấp cơ sở đến tỉnh của nhiều địa phương trong cả nước tổ chức giao lưu biểu diễn trong các cuộc liên hoan phục vụ nhân dân trong những dịp lễ, Tết quan trọng.