Nhắc đến hình ảnh cô gái ngồi bên cửa sổ thêu thùa, hay khung dệt mọi người sẽ nghĩ đến người con gái Chăm dịu dàng, e lệ. Gắn liền với trang phục đặc sắc, độc đáo là những chiếc khăn, mũ đội đầu nhiều loại, đủ kiểu, đủ màu sắc. Nó không chỉ giúp tô điểm cho nét đẹp của người phụ nữ Chăm mà nó còn thể hiện một nét văn hóa dân tộc đặc trưng.

Người Chăm theo chế độ mẫu hệ nên người phụ nữ Chăm là trung tâm lưu giữ nét văn hóa đặc sắc, trong đó có áo dài Chăm truyền thống, khăn. Với phụ nữ Chăm, áo dài truyền thống là trang phục thiêng liêng, quý giá nhất, chỉ được mặc vào những lễ hội lớn hay lễ cưới, hỏi… Còn chiếc khăn giúp che trọn mái tóc dài đen óng, nó như một điểm nhấn độc đáo, tạo nên vẻ kín đáo trọn vẹn cho phụ nữ Chăm mộc mạc, đầy duyên dáng. Đến nhà chị Ây Seh, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ ấp Hà Bao 2 (xã Đa Phước, An Phú), không khí thật nhộn nhịp, đầy ắp tiếng nói cười của những chị, những cô gái Chăm đang ngồi học thêu. Đây là lớp học thêu do Hợp tác xã thêu may Kim Chi phối hợp địa phương tổ chức nhằm giúp chị em có thêm thu nhập. Mỗi người, mỗi vẻ với trang phục đầy màu sắc và chiếc khăn che kín phần tóc, cổ, chỉ để lộ những khuôn mặt trắng ngần, đôi mắt to tròn, nụ cười e ấp luôn nở trên môi… Lúc này, chiếc khăn làm tôn thêm vẻ đẹp của người phụ nữ Chăm. Chị Ây Seh giải thích: “Vào thời tiết nắng nóng, trang phục của người phụ nữ Chăm không khó chịu mà ngược lại còn giúp tránh được cái nắng nóng của tiết trời oi bức”.

Chiếc khăn, mũ trùm đầu đã gắn liền với đời sống của phụ nữ Chăm

Hình ảnh người phụ nữ trong bộ trang phục rộng với chiếc khăn trùm kín đầu và cổ trở thành hình ảnh đặc trưng của người phụ nữ người Chăm. Trước hết, đó là do niềm tin tôn giáo. Danh dự người phụ nữ phụ thuộc vào phẩm giá, tiết hạnh của mình, ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của gia đình và dòng họ. Do vậy, để được đàn ông coi trọng và bảo vệ thì người phụ nữ không được để mọi người thấy mặt nơi công cộng. Bên cạnh đó, theo kinh Koran phụ nữ phải ăn mặc hết sức kín đáo nơi công cộng. Những người phụ nữ không có khăn che mặt, tóc bị coi là có tội. “Đúng như truyền thống là phải che phủ kín cả mặt, tay mỗi khi ra đường, nhưng hiện nay khác hơn một chút. Phụ nữ hiện nay phải lo kinh tế, cần sự gọn gàng, trong di chuyển, giao thương nên tiến bộ hơn, chỉ cần đội nón, choàng khăn… che đi mái tóc của mình là được, không nhất thiết phải trùm kín hết”, chị Ây Seh chia sẻ. Người phụ nữ càng kín đáo thì càng được tôn trọng. Ngay cả phụ nữ đã có chồng vẫn phải đội mũ che tóc, quàng khăn, vì nếu để người đàn ông khác nhìn thấy, coi như mang tội với chồng.

Hơn 19 năm chuyên dệt và bán các loại khăn của dân tộc Chăm, cô Romah (ấp Hà Bao 2, xã Đa Phước) cho biết: “Trước đây, phụ nữ có gia đình, phụ nữ lớn tuổi hay sử dụng những chiếc khăn có gam màu tối, còn những cô gái trẻ thì dùng những gam màu sáng, sặc sở. Hiện nay, màu sắc có thể tùy chọn, quan trọng che kín được tóc của mình, gọn gàng, kín đáo là được”. Người Chăm ở An Giang luôn sống hòa thuận với cộng đồng người Kinh, Hoa, Khmer. Họ học tập, lao động, tạo đà phát triển kinh tế nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc mình. Người Chăm có phong tục, tạp quán riêng, nhưng hòa quyện một cách hài hòa vào tổng thể chung, làm cho đời sống của đồng bào Chăm thêm phong phú.

Những chiếc khăn của phụ nữ Chăm rất đa dạng: Khăn mats-to -ro là loại khăn trùm kín; muột- toak là một loại nón đội, chủ yếu che phần tóc và giữ gọn gàng trong nhà; khăn ma – tơ - ra có đủ loại màu sắc, thường được sử dụng để đi đám, tiệc; còn mas -pok là loại khăn choàng sang trọng, dùng trong những dịp lễ lớn. Đó là nét văn hóa đặc trưng của một dân tộc, rất độc đáo và riêng biệt.